تعیین و اولویت‌بندی پهنه‌های مناسب پخش سیلاب برای تغذیه‌ی قنات‌ها، چاه‌ها و چشمه‌ها در مناطق خشک (مطالعه‌ی موردی: حوزه آبخیز میانکوه یزد)

در مناطق خشک و نیمه­خشک، اگر خشکسالی رخ دهد، اهمیت پخش سیلاب[1]‌ها و استفاده بهینه از آنها دو‌چندان می‌گردد. هدف، تعیین پهنه‌های مناسب پخش سیلاب برای تقویت آب قنات‌ها، چاه‌ها و چشمه‌ها در مناطق خشک با فنون ارزیابی چند‌معیاره‌مکانی[2]‌ GIS برای مقابله با بحران خشکی و خشکسالی است. از این‌رو، حوزه‌ی آبخیز میانکوه در جنوب یزد با مساحت 618 کیلومتر‌مربع، انتخاب شد. در این مطالعه عوامل مکانی اقتصادی همچون نزدیکی به جاده، روستا، قنات، چاه و چشمه در‌نظر گرفته شد. همچنین عوامل و محدودیت‌های مکانی طبیعی مثل تراکم پوشش‌گیاهی، زمین‌ریخت‌شناسی[3]‌، کاربری اراضی و درجه شیب نیز دخالت داده شد. به طوری که در روش ارزیابی چند معیاره مکانی، عوامل با استفاده از روابط مربوط استانداردسازی بولین و فازی شدند. وزن عوامل نیز با روش رتبه‌بندی مشخص گردید. در مرحله‌ی بعد تلفیق لایه‌ها با طراحی درخت‌واره و زبان برنامه‌نویسی‌ ویژوال در محیط GIS انجام شد که نتیجه‌ی آن، نقشه‌ی شاخص مرکب با ارزش‌های فازی (از صفر تا یک) بود. در نتیجه، منطقه‌ی مناسب پخش سیلاب با ارزش‌های نزدیکتر به یک، مساحتی معادل 02/15 کیلومتر‌مربع و هر سه اولویت 43/2 درصد از مساحت حوزه را شامل می‌شوند. این منطقه هم‌پوشانی مناسبی با منطقه‌ی اجراشده‌ی طرح پخش سیلاب داشت‌‍؛ بنابراین کاربرد روش مزبور در تشخیص سریع و دقیق پخش سیلاب برای مناطق مشابه در کشور توصیه می‌گردد. [1]- Flood spreading [2]- Spatial Multi-Criteria Evaluation (SMCE) [3]- Geomorphology